ගෝලීය උණුසුම් වීම

ගෝලීය උණුසුම් වීම යනු 20 වන ශතවර්ෂයෙහි මැද භාගයේ සිට පෘථිවියෙහි පෘෂ්ඨාසන්න වාතයෙහි හා සාගරයන්හී සාමාන්‍ය උෂ්නත්වයෙහි ඉහළයාම සහ එහි ප්‍රක්ෂේපිත අවිච්ඡේදයයි.

පෘථිවිය මතුපිට මධ්‍යන්‍ය ගෝලීය වායුමය උෂ්ණත්වය 2005 වර්ෂයෙන් අවසන්වන වසර 100 ක කාලය තුළ 0.740 ධන හෝ සෘණ 0.18 (1.33 ධන හෝ සෘණ 0.32) ප්‍රමාණයකින් වෙනස්වී ඇත. අන්තර් රාජ්‍යයීය දේශ ගුණික වෙනස් වීම් පිළිබඳ සමුළුව හෙවත් IPCC නිර්ණය කරන පරිදි 20 වන ශත වර්ෂයේ මැද භාගයේදී නිරීක්ෂිත ගෝලිය මධ්‍යන්‍ය උෂ්ණත්වය‍න්ගේ වැඩිවීම්වලට හේතුව වශයෙන් නිරීක්ෂණය කොට ඇත්තේ මිනිසා විසින් නිර්මාණය කරන ලද හරිතාගාර වායු සාන්ද්‍රණයන්ගේ ඉහළ යෑම් හරහා හරිතාගාර ආචරණය ඇති වීමයි. පූර්ව කාර්මික කාලපරාසයන් 1950 දක්වා වකවානුවේදී ස්වාභාවික ප්‍රපන්චයන් වන ගිනිකඳු සහ සූර්යය ප්‍රභේදනය කුඩා උණුසුම් වීමේ ආචරණයක් ඇති කරන ලදී. 1950 සිට ඉන් ඔබ්බට කුඩා සිසිල් වීමේ ආචරණයක් ඇති කරන ලදී.

මෙම මූලික නිර්ණයන් හුවා දක්වනු ලැබුයේ ප්‍රධාන කාර්මික රටවල්වල සියලු ජාතික විද්‍යාත්මක ඇකඩමි අන්තර්ගත වූ අවම වශයෙන් විද්‍යාත්මක ඇකඩමි හා විද්‍යාත්මක සමාජ 30 කවත් දායකත්වයෙනි. තනිවිද්‍යාඥයින් IPCC හි සොයා ගැනීම් සම්බන්ධයෙන් විරුද්ධත්වය ප්‍රකාශ කළද එය යටපත් කරමින් දේශගුණික වෙනස් වීම් පිළිබඳව එහි මූලික වෙනස්වීම් සම්බන්ධයෙන් එකඟතාවය පල කොට ඇත.

දේශ ගුණික ආකෘති අනාවැකි IPCC මගින් සංක්ෂිප්ත කරන ලදුව දක්වා තිබෙන්නේ ගෝලීය මධ්‍යන්‍ය උෂ්ණත්වය තවත් 1.10 සිට 6.40 දක්වා 21 වන ශතවර්ෂය තුළදී වැඩි වනු ඇති බවයි. එම අගය පරාසයන් විවිධ ගෝලීය හරිතාගාර වායු විමෝචනය පිළිබඳ ගුරුපොත් හා විවිධ දේශ ගුණික සංවේදීතාවයන් ඇති ආකෘතික භාවිතයෙන් ලද ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අධ්‍යයනයන් අතරින් බහුතරයක් 2100 දක්වා කාල පරාසවලට නාභිගත වී ඇත. නමුත් උණුසුම් වීම සහ මුහුදු මට්ටමේ වැඩිවීම‍තවත් වසර දහසකට වැඩි කාලයක් හරිතාගාර වායු මට්ටම් ස්ථායීකරණය වුවද වැඩිවනු ඇති බවට අපේක්ෂා කෙරේ. සමතුලිතතාවයට එළඹීමට ප්‍රමාද වන්නේ සාගරයන් තුළ ඇති විශාල තාපධාරිතාවය හේතුවෙනි.

ගෝලීය උෂ්ණත්ව වැඩිවීම මුහුදු මට්ටම් වැඩිකිරීමට හේතු වනු ඇත. එමෙන්ම ආන්තික කාලගුණික තත්ත්වයන්ගේ සහ වර්ෂාපතන රටාවන්ගේ හා ප්‍රමාණයන්ගේ ත්‍රීව්‍රතාවයන් වෙනස් කරනු ඇතැයිද අපේක්ෂා කෙරේ. ගෝලීය උණුසුම්වීමේ වෙනත් ආචරණයන්නම් කෘෂිකාර්මික අස්වැන්නේ වෙනස්වීම් වෙළඳ රටාවල වෙනස්වීම් ගැලැසියර දියවීම් විශේෂ වදවීම් එමෙන්ම රෝග වාහකයන්ගේ පරාසයන් වැඩිවීම් අන්තර්ගත වේ.

පවතින විද්‍යාත්මක අවිනිශ්චිතතාවයන් තුළ අන්තර්ගත වන්නේ අනාගතයේදී අපේක්ෂිත උණුසුම් වීමේ ප්‍රමාණය හා උණුසුම් වීම හා ඒ හා අදාල වෙනස් වීම් ලෝකය පුරා ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට වෙනස් වන්නේ කෙලෙසද යන කරුණුයි. බොහෝ ජාතික රජයන් කියතෝ සන්දානය අත්සන් කොට හා අනුමත කොට ඇත. එය හරිතාගාර වායු විමෝචනය අඩු කිරීම හා සම්බන්ධය. නමුත් මේවන විට දේශපාලනික හා ප්‍රජා විවාදයක් ලෝකය පුරා ඇතිව තිබේ. ඒ අනාගත උණුසුම් වීම සම්බන්ධයෙන් එය අඩු කිරීමට හෝ ආපසු හැරවීමට ක්‍රියා කළ යුතුද එසේ නොමැති නම් අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵලවලට අනුවර්තනය විය යුතුද යන්න පිළිබඳවයි.

ප්‍රතිඵල

2003 වර්ෂයේ ගීෂ්ම සෘතු‍වේදි යුරෝපයේ ඇති වූ අධික උෂ්ණත්වය හේතුවෙන් ප‍්‍රංශය, ඉතාලිය හා ජර්මනියේ 35000ක් පමණ මිය ගිය අතර, විශාල පිරිසක් සමේ රෝග වලට ගොදුරු වූහ.වසර 60කට පසු බ්‍රිතාන්‍යයේ දහස් ගණන් ජනයා අසීරුවට පත් කරමින් 2007 ජූලි මස මහා ජල ගැලීම් සිදු වූ අතර එය ගෝලීය උණුසුම හේතු කොට ගෙන සිදු වූ බව බ්‍රිතාන්‍ය අගමැති ගෝල්ඩන් බ්‍රවුන් ප්‍රකාශ කර ඇත. (ලංකාදීප 2007 ජූලි 25). හංගේරියාවේ 2007 ජූලි මස අධික උෂ්ණත්‍වයෙන් මිය ගිය ප්‍රමාණය 600ද ඉක්මවන ලදී(ලංකාදීප 2007 ජූලි 25). ඉන්දියාවෙන්ද වරින් වර අධික උෂ්ණත්‍වය නිසා සිදුවන මරණ ගැන වාර්ථා වී ඇති අතර 2003දී ප්‍රංශයේ 1080 ක් මිය ගියේය. 2007 මැයි මස උණුසුම නිසා බංගලාදේශයේ 12 දෙනෙක් ද ඉන්දියාවේ 30 දෙනෙකුද මිය ගිය බව වාර්ථා විය. 2003 වසරේ ඇති වූ උණුසුමට සමාන ගිම්හාන උණුසුමක් මීට පෙර ඇති වූයේ වසර දාහකට දෙවරකි. නමුත් ඉදිරියේදි මෙම සම්භාවිතාව වසර විස්සකට දෙවරක් ලෙස වෙනස් වී ඇති අතර 2050-60 වන විට මෙම උණුසුම සාමාන්‍ය තත්‍වයක් දක්වා වර්ධනය වීමට ඉඩ කඩ ඇත.

දැඩි තාපය නිසා 1995 දී ඇමරිකාවේ චිකාගෝහිදී මිය ගිය ගණන සියයකි. මීට අමතරව හරිකේන්, කැත්රිනා වැනි කුණාටු සහ වැසි නිසා ඇමරිකාවේ විශාල ප්‍රමාණයකට ජීවිත අහිමි විය. ඊට අමතරව පෘථිවි උණුසුම වැඩි වීම නිසා මදුරුවන් උසින් වැඩි බිම් ප්‍රදේශ වලට පවා සංක්‍රමණය වන අතර එමගින් මැලේරියාව සහ ‍ඩෙංගු රෝගය වැළදීම සීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වේ. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සදහන් කරන පරිදි 2000 වර්ෂයේදී මැලේරියාව සහ ‍ඩෙංගු වඩාත් ව්‍යාප්ත වීම නිසා මිය ගිය සංඛ්‍යාව එක් ලක්‍ෂ පණස් දහසකි. ගෝලීය උෂ්ණත්‍වය හේතුවෙන් උස් බිම් පවා මදුරු ආක්‍රමණයට ගොදුරු වී ලෝකයේ 2/5 ක භූමි ප්‍රමාණයක වෙසෙන මිලියන 50ක් ‍ඩෙංගු උණ රෝගයට ගොදුරු වීමට ඉඩ තිබේ. මෙලෙස කලාපයෙන් කලාපයට පැතිර යන ඩෙංගු වෛරසය නිසා 2005දී උතුරු ඇමරිකාවේ 580 දෙනකු පමණ මිය ගොස් ඇත.(2006 වසරේදි ලංකාවේ ඩෙංගු රෝගීන් ගණන 11668 කි) ඊට අමතරව වෛද්‍ය විශේෂඥයින් අනුමාන කරන පරිදි මේ සියවස තුළ කාළගුණික වෙනස් වීම් නිසා සමේ සහ ස්‍වසන රෝග වැළදීමත් මෙතෙක් වැළදී නැති රෝග තත්‍වයන් ඇති වීමටත් නියිමිතය. හරිතාගාර වායුව සහ වෙනත් වායු දූෂණ නිසා දරුණු රෝගී තත්‍වයන් හෝ මරණීය වූ හෘද රෝග මෙන්ම මොළයේ රෝගද, පෙනහළු පිළිකා සහ ළදරු මරණ බහුල වන අතර දැනටමත් ඇමරිකාව තුළ මේ තත්‍වයන් දක්නට ලැබේ. පැතිර යමින් පවතින අධික උෂ්ණත්‍වය නිසා, වෙනත් පෙනහළු රෝගද වැළදීමේ සහ උග්‍ර වීමේ ලක්‍ෂණ ‍බොහෝ රටවල් වල දක්නට ලැබේ. ඊට අමතරව වාතයේ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වැඩි වීම මරණීය රෝග සහිත නිෂ්පාදන වලට හිතකර වන අතර එමගින් විවිධ අසාත්මිකතාවන්ද ඇති වේ. ඕසෝන් ස්ථරය ක්‍ෂය වීම නිසා වායු ගෝලයේ ඉහළ ස්ථරයේ උෂ්ණත්‍වයේ වැඩි වීම් ප්‍රථිඵලයක් ලෙස වායු ගෝලයේ පහළ ස්ථරයද උණුසුම් වේ. මේ නිසා හිරු විසින් මුදා හරින අයහපත් අධෝරක්ත විකිරණ වැළැක්වීමේ හැකියාව අඩුවීම මිනිස් සිරුර වෙත අයහපත් ලෙස බලපායි. මෙමගින් ඇස් වලට හානි වීම, සම කළු වීම, සමේ පිළිකා ඇති වීම සිදු වේ. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය ප්‍රකාශ කර ඇති පරිදි ගෝලීය උණුසුම වැඩි වීම නිසා ඇතිවන අතුරු ආබාධ හේතුවෙන් වසරකට 160000ක් මිය යන අතර 2020දී මෙම ප්‍රමාණය දෙගුණ වීමට නියමිතයි.

වායුව උණුසුම් වීම නිසා ලොව පුරා සුළි සුළං හේතුවෙන් 1985 දී 4361ක් මිය ගිය අතර 1991 දී 138568ක් මිය ගියහ. වසරකට මිලි මීටර 9කින් බංගලාදේශයේ භූමිය මුහුදට යට වන අතර ඉතා පහත් මුහුදු මට්ටමක පිහිටි බංගලාදේශය බෙංගාන බොක්කේ නිතර ඇති වන කැළඹිලි ස්‍වාභාවය නිසා ගංවතුර මෙන්ම සුළි සුළං විපත් වලට ද මුහුණ පාමින් සිටී.

සත්‍ව සංහතියේ අනාගතය

2004 වර්ෂයේදී ලීඩ්ස් විශ්ව විද්‍යාලයේ ආඤාර්්‍ය ක්‍රිස් තෝමස් විසින් ගෝලීය උණුසුම සහ වන ජීවීන් පිළිබඳව කරන ලද පර්යේෂණයකින් පසු 'Nature' නැමති සඟරාවට ලිපියක් ලියමින් මෙසේ පවසා ඇත.

"වර්තමානයේ සිට 2050 දක්වා පවතින තත්‍වයන් වෙනස් නොවුනහොත් පවත්නා සත්‍ව ශාක සංයුතියෙන් 37%ක් මෙලොවින් වඳ වී යනු ඇත"

ගෝලීය උණුසුම මිනිසාට පමණක් නොව සත්‍ව සංහතියටද බලපාමින් තිබේ.
ලෝක ඉතිහාසය පරිණාමයේදී වරින් වර ඇති වූ උල්කාපාත වැටීම
ආහාර ප්‍රමාණයන් මඳ වීම,වෙනත් පාරිසරික විපර්යාස නිසා ලොව සිටි විශාල උරගයින් සහ සිවුපාවන්ද වඳ වී ගියහ. වර්තමානයේදී එවැනිම තත්‍වයක් ඇති වෙමින් තිබේ.

1980දී මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ කුරුළු වර්ග 12ක් දකුණු දෙස සිට උතුරට සංක්‍රමණය වූ අතර 1990 වන විට ඔවුන් පදිංඤි වී සිටි පෙදෙස මුලින් සිටි කලාපයට වඩා සැතපුම් 12 ක උසකින් වැඩි බව හෙළි විය. 1999 දී කැනඩාවේ ආක්ටික් ප්‍රදේශයට ඊට පෙර එම කලාපයේ නොසිටි කුරුළුවර්ග සංක්‍රමණය වී පැල පදියම් වූහ. මේ පිළිබඳව පර්යේෂණයක් කල විද්වතුන්ට අනාවරණය වූයේ මෞ නිජබිම වෙනස් වීම ගෝලීය උණුසුම් වීමේ ප්‍රථිඵලයක් බවය. කුරුල්ලන්ට අමතරව ලෙඩ රෝග ඇති කරන මදුරුවන් ඇතුළු වෙනත් කෘමීන්ද මෙලෙස වබා උස් බිම් වලට ව්‍යාප්ත වන බව පෙනෙන්නට ඇත.

මීට අමතරව ආක්ටික් පෙදෙසේ වෙසෙන ද්‍රැව වලසා හෙවත් හිම වලසාද ඍතු වල බරපතල වෙනස් කම් නිසා සහ උෂ්ණ ඍතුව දීර්ඝ වීම නිසා ප්‍රජනන ක්‍රියාවලියේදී යම් පසු බෑමකට ලක් වී ඇත.එමෙන්ම සීල් මතස්‍යයා සහ පෙන්ගුයින් වැනි සතුන්ගේ ජීවන චක්‍රයද විශම වී ඇති බව සොයා ගෙන ඇත. සමස්තයක් ලෙස අවම උෂ්ණත්‍වයන් මත යැපෙන හිම වලසා සහ පෙන්ගුයින් වැනි සත්‍ව විශේෂ 100 සිට 200 ක් අතර ප්‍රමාණයක් තර්ජනයට මුහුණ දී තිබේ. මීට අමතරව කුරුළු වර්ගයන්ගේ ප්‍රජනන ක්‍රියාවලියද වෙනස් වී ඇත. උදාහරණයක් ලෙස බ්‍රිතාන්‍යයේ පක්‍ෂ විශේෂ 67 ක පළමු බිත්තරය දැමීම දින 9 කට කලින් සිදුවීම දැක්විය හැක. කාලගුණ විපර්යාසය නිසා සත්‍වයින්ට වන හානිය ගැන දකුණු කලාපීය රටවල්හි පර්යේෂණ පැවතෙන්නේ නැති තරම් බැවින් එම කලාපයේ සත්‍ව විෂේශයන්ට ගෝලීය උණුසුමේ ප්‍රථිඵල කෙසේ බලපානු ඇත්දැයි සොයා ගැනීමට නොහැක.

ලෝක ගෝලයේ මිනිස් ජනාවාස වලින් තොර ප්‍රදේශ ලෙස හඳුන්වන උත්තර ධ්‍රැවයට ආසන්න ඇලස්කාව වැනි ප්‍රදේශ වල සුළු වශයෙන් ඇස්කිමෝවරු වාසය කරති. පෘථිවියේ මෙම ධ්‍රැව ප්‍රදේශ ද, තුන්ද්‍රා, සැවනා සහ ඇමසන් වැනි වනාන්තර සහ කාන්තාර වලටද බලපාන උණුසුම පෘථිවියේ කාලගුණික සමතුලිත බවට හානි ගෙන දෙමින් දේශගුණික විපර්යාසයන්ට බඳුන් වෙමින් තිබේ. අයිස් තට්ටු දියවීම සහ හිමාංකයට අඩුව පැවති උෂ්ණත්‍වය වැඩි වීම මධ්‍යම ඇසියාවටද බලපාමින් ඇත. මෙම කලාපයේ හිමාලය කඳු සහ ටිබට් ප්ලාතා කඳු වැටි ආශ්‍රිතව ද්‍රැව ප්‍රදේශ වලින් බැහැර වූ විශාලතම ග්ලැසියර් ලක්‍ෂයක් පමණ ඇතැයි ලණනය කර ඇත. නමුත් 70 දශකයේදී මෙම කඳු වැටි වල නේපාල කොටසේ උෂ්ණත්‍වය සෙල්සියස් අංශක 1කින් ඉහළ යාම නිසා සමස්තයක් ලෙස හිමාලය කඳු වැටියේ හිම සහ අයිස් තට්ටු 30%කින් අඩු විය.

සමස්තයක් ලෙස ගත් විට කාලගුණික දේශගුණික විපර්යාස ‍මුළු ජෛව සහ අජෛව පද්ධතියටම බලපායි.

පෘථිවිය උණුසුම් වීම අඩු කර ගැනීම

ගෝලීය උෂ්ණත්වයෙන් දිගටම වැඩිවිය හැකි බවට දේශගුණික විද්‍යාඥයන් අතර ඇති පුළුල් ගිවිසුම සමහර ජාතීන්, රජයන්, සංස්ථා හා පුද්ගලයින් කෙරෙහි උනන්දුවක් ඇත්තේ ගෝලීය උණුසුම් වීම අඩු කිරීමට හෝ ඊට සුදුසු පරිදි හැඩ ගැසීම සදහා ක්‍රියාත්මක විම‍ට උත්සාහ කිරිමයි. ගෝලීය උණුසුම් වීමට එරෙහිව තනි තනි පුද්ගලයින්ගේ ක්‍රියාත්මක වීමට බොහෝ පරිසරවාදී කණ්ඩායම් අනුබල දෙනු ලබන්නේ බො‍හෝ විට පාරිභෝගික යා විසින් මෙන්ම මහජන සංවිධාන හා ප්‍රාදේශිය සංවිධාන විසින් ගල්වු ඇටකටු වලින් නිෂ්පාදිත ඉන්ධන හා Co2 පිට කිරිම අතර ඇති සම්බන්ධය සදහන් කරමින් අනෙක් අය යෝජනා කර ඇත්තේ මුළු ලොව පැතිරි ඇති ඇට කටුවලින් නිෂ්පාදිත ඉන්ධන වලින් පංගුවකි.

වැඩි කරන ලද බලශක්ති නිපුනත්වය හා විකල්ප ඉන්ධන පරිභෝජන කිරිම ඇතුළුව දේශ ගුණික වෙනස්වීම් පිළිබදවව්‍යාපාරික ක්‍රියාකාරකම්ද ඇත. එක් වැදගත් නිමැවුමක් වන්නේ ග්‍රින්නවුස් වායු පිටකිරිම් කර්මාන්ත වැඩිදියුණු කිරිමක් එමගින් එවැනි සමාගම් රජය හා සම්බන්ධ වඔවුන්ගේ පිටකිරිමට එකග වීම හෝ ඔවුන්ගේ දීමනාවලට අඩුවෙන් ණය ගැනීමත් ය. ගෝලීය උණුසුම් වීමට එරෙහිව සටන් කිරිම පිළිබදව ලෝකයේ මුල්ම ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම වනුයේ කියොටෝ ප්‍රොටොකොල්ය. එය 1997 සාකච්ඡා කරන ලද එකට වැඩිය සංශෝධනයකි. ගිවිසුමේ මුල් පිටපත දැනට ගෝලීය ව රටවල් 160 ක වැඩි ය ආවරණය කරන අතර ගෝලීය ග්‍රින්හවුස් වායු පිටකිරීම සියයට 55 වැඩිය. එක්සත් රාජධානිය හා කසකස්ථානය ගිවිසුම ස්ථිර කර නැත. ඵෙතිහාසික ව ලෝකයේ වැඩිම ග්‍රින්හවුස් වායුව පිටකරනු ලබන්නේ එක්සත් රාජධානියයි. මේ ගිවිසුම 2012 දී අවසන් වන අතර දැනට ඇති ගිවිසුම වෙනුවට ඉදිරියේ දී ගිවිසුමක් ඇති කර ගැනීමට 2007 මැයි මාසයේ දී ජාත්‍යන්තරව සාකච්ඡා පටන් ගැනිනි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ආර්ථිකයට හා චීනය ට හා ඉන්දියාව වැනි ප්‍රධාන ජනගහන මධ්‍යස්ථාන ඇතුළුව ලෝකයෙන් 80% ක් ගිවිසුමෙන් නිදහස් කිරිම එක්සත් ජාතින්ගේ සංවිධානයෙන් ආර්ථිකයට තද හානියක් බව සදහන් කරමින් ජෝර්ජ් බඩිලිව් බුෂ් කියා සිටිනේ කිටුටෝ ගිවිසුම අසාධාරණ හා ‍ගෝලීය දේශගුණය වෙනස් වීම් සම්බන්ධව කතා කිරිම නිෂ්පල බවයි. දේශගුණය වෙනස් විම කෙරෙහි එරෙහිව සටන් කිරිම හා දියුණු කරන ලද බලශක්ති ශිල්පක්‍රමයක් බුෂ් ඉදිරිපත් කර ඇත . එක්සත් රාජධානියන් ඇතුලත් රජයන් හා නගර දේශිය පදනමක් මත කියොතෝ ගිවිසුමට ආධාර කිරිමටත් ගිවිසුමට අනුව ක්‍රියා කිරිමටත් ඔවුන් මුල් පියවරගෙන ඇති බව සදහන් වේ. මෙයට උදාහරණයක් වන්නේ, ප්‍රාදේශිය ග්‍රීන් හවුස් ගෑස් පටන් ගැන්මයි.

චීනය හා ඉන්දියාව සංවර්ධනය වන රටවල් ලෙස ඉන් නිදහස් කල ද කියුටෝ ගිවිසුම අනුමත කර ඇත. මෑත දී කරන ලද අධ්‍යයනයන් අනුව චීනය ග්‍රින් හවුස් වායුව වාර්ෂිකව මුළු ග්‍රින් හවුස් වායුවම පිට කිරීමේ දී එක්සත් රාජධානිය පසු කර ඇත. චීන අගමැති ජනයාට කියා ඇත්තේ ගෝලීය උණුසුම හා වායු දූෂණය පිළිබදව ක්‍රියාත්මක විමේ උත්සාහය දෙගුණ කරන බවය.